W Rosji powstaje jeden z najbardziej ambitnych, a zarazem rygorystycznych systemów śledzenia produktów w łańcuchu dostaw. Nosi on nazwę Chestny ZNAK i jest oparty na kodach Data Matrix – odmianie kodów 2D. Wyjaśniamy, na czym polega ten system i co powinny wiedzieć firmy planujące eksport produktów na rosyjski rynek.

Data Matrix to odmiana kodów 2D o relatywnie dużej pojemności informacyjnej. Wykorzystywane są m.in. do monitorowania obiegu produktów, walki z fałszywkami, a także do celów marketingowych, np. pozwalają wyeliminować kosztowne pośrednictwo w programach lojalnościowych.

Kody Data Matrix pod wieloma względami są podobne do kodów QR, mają jednak nad nimi dwie istotne przewagi:

• standard Data Matrix umożliwia zapisanie większej ilości danych na mniejszej powierzchni i
• cechuje się wyższym poziomem korekcji błędów, co oznacza, że nawet uszkodzony kod Data Matrix jest łatwiejszy do odczytania dla skanera niż kod QR.

Oznaczenia w technologii Data Matrix stosowane są w rozmaitych branżach: od farmaceutycznej, przez obuwniczą, po tytoniową. Standard znany jest praktycznie na całym świecie, ale w ostatnim czasie szczególną popularność zyskał w Rosji, gdzie funkcjonuje ramach systemu Chestny ZNAK. Nakłada on na podmioty gospodarcze, m.in. producentów i importerów, obowiązek znakowania towarów z określonych kategorii za pomocą kodów 2D.

To ważna informacja dla firm, które planują ekspansję na Wschód i rozważają eksport produktów na rynek rosyjski.

Jakie kategorie produktów podlegają znakowaniu kodami 2D w ramach systemu Chestny ZNAK?

Chestny ZNAK (ros. znak uczciwości, rzetelności) to jeden z najbardziej ambitnych w skali świata systemów monitorowania łańcuchów dostaw oparty o kody Data Matrix. Został wprowadzony na mocy ustawy podpisanej przez prezydenta Władimira Putina 29 grudnia 2017 r. Obowiązek znakowania niektórych kategorii produktów wszedł w życie 1 lipca 2019 r. i jest stopniowo rozszerzany o kolejne grupy towarów.

Mechanizm wciąż jest w trakcie wdrażania, a jego implementacja ma zakończyć się w 2024 r. Zgodnie z założeniami ma on na celu usprawnienie kontroli jakości, ochronę marek i konsumentów przed podróbkami oraz ułatwienie monitorowanie podaży i popytu. Chestny ZNAK stawia wysokie wymagania producentom i handlowcom. Prędzej czy później zetknie się z nim większość firm zajmujących się eksportem do Rosji, ponieważ system obejmuje bardzo szerokie spektrum towarów.

Obecnie znakowaniu w systemie Chestny ZNAK podlega dziesięć kategorii produktów:

• leki,
• wyroby futrzarskie,
• butelkowane wody pitne,
• opony,
• produkty tytoniowe,
• produkty mleczarskie,
• produkty przemysłu lekkiego,
• perfumy,
• aparaty fotograficzne i
• latarki.

Dodatkowo cztery kategorie produktów znajdują się w fazie eksperymentalnej:

• suplementy diety,
• piwo i napoje piwne,
• wózki inwalidzkie,
• rowery.

Oznacza to, że konkretne parametry, specyfikacje techniczne oraz terminy objęcia danej kategorii produktów obowiązkiem znakowania kodami 2D w ramach systemu Chestny ZNAK mają zostać dookreślone po ustaleniach z przedstawicielami branży, dystrybutorami, regulatorami rynku oraz operatorem systemu – Center for Research in Perspective Technologies (CRPT), organizacją działającą w trybie partnerstwa publiczno-prywatnego (51 proc. udziałów w CRPT posiada grupa USM, rosyjski holding działający w branży telekomunikacyjnej, internetowej i górniczej).

Podobną, eksperymentalną ścieżkę musi przejść każda branża, której produkty zostały zgłoszone do cyfrowego znakowania za pomocą kodów Data Matrix. Ma to umożliwić wypracowanie optymalnych rozwiązań, satysfakcjonujących dla producentów i innych podmiotów uczestniczących w łańcuchu dostaw.

Główne założenia systemu Chestny ZNAK

Wymagania systemu Chestny ZNAK różnią się w zależności od kategorii produktów, m.in. pod względem wytycznych dotyczących znakowania. Jednak podstawowe założenia i komponenty systemu są wspólne dla wszystkich branż i typów towarów:

• serializacja (nadanie niepowtarzalnego numeru seryjnego powiązanego z informacjami na temat produktu),
• agregacja (kojarzenie numerów seryjnych poszczególnych produktów z numerami opakowań zbiorczych i większych jednostek oraz etapów w łańcuchu dostaw),
• identyfikowalność (traceability) jednostkowych produktów oraz całych partii,
• zastosowanie kodów Data Matrix,
• elektroniczne raportowanie,
• elektroniczne rejestry.

Jakie informacje zawiera kod Data Matrix?

Produkty podlegające systemowi Chestny ZNAK muszą być znakowane kodami Data Matrix zawierającym 85-znakowy ciąg alfanumeryczny, który obejmuje co najmniej cztery kategorie informacji:

• numer GTIN (Global Trade Item Number), czyli Globalny Numer Jednostki Handlowej,
• numer seryjny,
• klucz weryfikacyjny,
• kod weryfikacyjny (tzw. crypto code).

Ponadto właściciel towarów musi utworzyć uniwersalny dokument transferu (ang. Universal Transfer Document) w momencie wejścia w posiadanie produktu i przesłać go do CRPT.

Jak uzyskać kody 2D w ramach systemu Chestny ZNAK?

Ze szczegółowymi wskazówkami dla wybranych branż i towarów można zapoznać się m.in. na stronie ChestnyZNAK.ru (link do angielskiej wersji językowej: https://chestnyznak.ru/en/). Aby uzyskać kody Data Matrix w ramach systemu Chestny ZNAK, należy:

• zarejestrować w nim konto osobiste,
• wprowadzić informacje na temat towarów do systemu monitorowania danych,
• opisać produkty w katalogu znakowanych produktów,
• zamówić kody, a następnie oznaczyć nimi towary.

Uczestnictwo w systemie Chestny ZNAK wymaga również uzyskania certyfikatu podpisu elektronicznego przez CEO lub właściciela firmy. Można to zrobić w za pośrednictwem jednego z centrów certyfikujących akredytowanych przez rosyjskie Ministerstwo Komunikacji i Mediów. Należy też zainstalować odpowiednie oprogramowanie do obsługi podpisu, dostarczone przez centrum certyfikujące, a następnie zgłosić się do rejestracji w systemie monitorowania.

Kto musi znakować produkty kodami Data Matrix w ramach systemu Chestny ZNAK?

Obowiązek znakowania produktów kodami Data Matrix ma zastosowanie w przypadku:

• produkcji wskazanych towarów na terenie Federacji Rosyjskiej,
• importu produktów,
• zwrotu produktów przez konsumentów w sytuacji, gdy kod został usunięty lub zniszczony,
• przyjęciu towarów do sprzedaży komisowej od osób fizycznych.

W przypadku importu produktów z obszaru Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej, zrzeszającej część krajów obszaru postsowieckiego i kilka innych uczestniczących w strefie wolnego handlu, kody muszą być nadrukowane, zanim przekroczą granicę. W przypadku importu z pozostałych państw, w tym Polski, kody muszą zostać zaimplementowane przed rozpoczęciem procedur związanych z odprawą celną.

Jak wygląda mechanizm działania systemu Chestny ZNAK?

Mechanizm działania systemu Chestny ZNAK można podzielić na pięć etapów.

Etap 1

Autoryzowany przez CRPT „podmiot gospodarczy” (ang. economic agent) – producent, hurtownik, detalista lub importer zarejestrowany w systemie Chestny ZNAK – składa wniosek o przyznanie kodów. CRPT przesyła petentowi unikalne kody dla każdego produktu. Kody muszą zostać wprowadzone na opakowanie. W ten sposób produkt trafia do rejestru oznakowanych produktów systemu Chestny ZNAK.

Etap 2

Kod 2D staje się nieedytowalnym paszportem produktu, który umożliwia jego „podróż” przez łańcuch dostaw. Każda zmiana właściciela/dysponenta produktu musi zostać odnotowana w rejestrze.

Etap 3

Gdy produkt dociera na miejsce docelowe, odbiorca skanuje produkt. Potwierdzenie przekazania produktu trafia do systemu Chestny ZNAK, po czym towar może zostać wydany lub sprzedany klientowi.

Etap 4

Sprzedawca lub podmiot wydający produkt musi mieć podłączoną do internetu kasę z zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem. Urządzenie standardowo wyposażone jest w ekran dotykowy, skaner kodów 2D, skaner kart płatniczych i drukarkę. Po zeskanowaniu produktu podczas jego wydawania/sprzedaży kasa wysyła do systemu Chestny ZNAK powiadomienie, że „kod wyszedł z obiegu”. Jeśli zeskanowane dane nie odpowiadają danym z rejestru oznakowanych produktów, oznacza to, że produkt jest podróbką lub w inny sposób jest niezgodny z wymaganiami systemu i nie może zostać sprzedany.

Etap 5

Ostatni etap „należy” do konsumenta. Odbiorca końcowy za pomocą aplikacji Chestny ZNAK skanuje kod Data Matrix znajdujący się na opakowaniu, sprawdzając w ten sposób autentyczność wyrobu oraz uzyskując dostęp do szeregu informacji na jego temat (np. związanych ze składem lub miejscem pochodzenia produktu). Jeśli aplikacja wyświetli komunikat o niezgodności informacji zapisanych w kodzie 2D z danymi w rejestrze, wynikającej np. z zafałszowania produktu, klient może zgłosić problem bezpośrednio do CRPT.

Dlaczego warto wdrożyć kody Data Matrix i jak rozszerzyć ich zastosowanie?

Regulacje związane z systemem Chestny ZNAK są bardzo rygorystyczne, a władze Rosji egzekwują je z całą surowością. Firmy, które dopuszczą się naruszeń, ryzykują wysokie kary finansowe, a nawet utratę możliwości prowadzenia interesów w Rosji. Z kolei osoby odpowiedzialne za złamanie przepisów mogą zostać skazane na karę pozbawienia wolności. Nie brzmi to zachęcająco, jednak pokusa wejścia na jeden z największych rynków na świecie może skutecznie łagodzić obawy związane z restrykcyjnym prawem.

Za implementacją kodów Data Matrix – nie tylko zresztą w ramach systemu Chestny ZNAK – przemawia jeszcze jeden mocny argument. Kody 2D świetnie sprawdzają się w działaniach marketingowych i stanowią efektywne wsparcie sprzedaży. Przede wszystkim umożliwiają tworzenie programów lojalnościowych relatywnie niskim kosztem, ponieważ eliminują konieczność pośrednictwa w postaci dostawców tego typu usług. Dzięki kodom Data Matrix i obsługującej je aplikacji producent może dotrzeć bezpośrednio do odbiorców końcowych, np. z ofertami specjalnymi czy rabatami.

Takie zastosowanie kodów 2D:

• przyczynia się do lojalizacji i retencji klientów,
• zapewnia dostęp do precyzyjnych danych sprzedażowych,
• pozwala lepiej analizować trendy konsumenckie,
• skuteczniej docierać do odbiorców,
• ograniczyć ryzyko „konkurencji” ze strony podróbek,
• a nawet tworzyć efektywne programy motywacyjne dla sprzedawców reprezentujących markę. Wypadkową tych działań jest wzrost sprzedaży i obrotów firmy.

W KISS digital stworzyliśmy autorski system do obsługi kodów Data Matrix

Wykorzystanie kodów Data Matrix do celów marketingu i sprzedaży wciąż jest zjawiskiem niszowym. Jako KISS digital przecieraliśmy szlaki w tym obszarze we współpracy z marką Olimp Labs, dla której stworzyliśmy autorską aplikację, obsługującą program lojalnościowy Olimp Premium Club. To rozwiązanie przeznaczone dla osób dbających o zdrowie i korzystających z suplementów diety. Za pomocą aplikacji mobilnej mogą one skanować unikalne dla każdego produktu Olimp Labs kody 2D i dodawać punkty do swojego konta w systemie. Punkty można następnie wymieniać na nagrody, co pomaga przywiązać klientów do marki i budować jej pozytywny wizerunek.

Jeśli zastanawiasz się nad wdrożeniem kodów Data Matrix lub rozszerzeniem ich zastosowania, potrzebujesz do tego celu dedykowanego systemu bądź po prostu chcesz omówić możliwości, jakie dają kody 2D, skontaktuj się z nami – chętnie pomożemy!

Chcesz rozwinąć potencjał kodów Data Matrix w swojej firmie? Napisz do nas